ทุกวันนี้ อนิเมะเป็นหนึ่งในอุตสาหกรรมบันเทิงที่ได้รับความนิยมไปทั่วโลก แต่เพื่อน ๆ เคยสงสัยไหมว่า จุดเริ่มต้นของอนิเมะมาจากไหน? ใครเป็นผู้บุกเบิก? และ “อนิเมะเรื่องแรกของโลก“ จริง ๆ แล้วคือเรื่องอะไรกันแน่? วันนี้เราจะขอพาเพื่อน ๆ ย้อนเวลากลับไปสำรวจจุดกำเนิดของอนิเมะ และค้นพบเรื่องราวของอนิเมะที่ถือเป็นก้าวแรกของวงการนี้กัน!
อนิเมะเรื่องแรกของโลก
คำว่า “อนิเมะ” มาจากไหน?
ก่อนที่เราจะไปรู้จักกับอนิเมะเรื่องแรกของโลก มาดูความหมายกันก่อน คำว่า อนิเมะ (アニメ) คือสื่อภาพเคลื่อนไหวจากญี่ปุ่นที่วาดด้วยมือหรือสร้างด้วยคอมพิวเตอร์ คำนี้มาจาก “อนิเมชัน” (animation) ในภาษาอังกฤษ แต่ในญี่ปุ่นใช้หมายถึงอนิเมชันทุกรูปแบบ ขณะที่นอกญี่ปุ่น มักหมายถึงการ์ตูนที่มีสไตล์และลักษณะเฉพาะแบบญี่ปุ่น
อนิเมะมีเนื้อเรื่องหลากหลาย ครอบคลุมแทบทุกแนว ทั้งแฟนตาซี แอ็กชัน โรแมนติก ไปจนถึงแนวผู้ใหญ่ หลายเรื่องดัดแปลงจากมังงะ นิยาย หรือสื่อต่าง ๆ และถูกผลิตในหลายรูปแบบ ไม่ว่าจะเป็นซีรีส์ฉายทางทีวี ภาพยนตร์จอใหญ่ หรือ OVA (Original Video Animation) ที่ผลิตเพื่อจำหน่ายโดยตรง รวมถึง ONA (Original Net Animation) ที่เผยแพร่ผ่านอินเทอร์เน็ต
ทุกวันนี้ ญี่ปุ่นผลิตอนิเมะกว่า 500 เรื่องต่อปี และได้รับความนิยมไปทั่วโลก ไม่ว่าจะเป็นเด็กหรือผู้ใหญ่ ต่างก็มีอนิเมะในใจที่สร้างความประทับใจให้พวกเขา!
ประวัติของอนิเมะ จากจุดเริ่มต้นสู่การได้รับความนิยมไปทั่วโลก
จุดเริ่มต้นของอนิเมะ
อนิเมะมีประวัติยาวนานย้อนกลับไปถึงต้นศตวรรษที่ 20 มีหลักฐานของอนิเมชันญี่ปุ่นเรื่องแรก ๆ ตั้งแต่ปี 1917 ช่วงแรกได้รับอิทธิพลจากเทคนิคอนิเมชันตะวันตก ก่อนจะค่อย ๆ พัฒนาเอกลักษณ์ของตัวเองในยุค 1960 ผ่านผลงานของ Osamu Tezuka เจ้าของฉายา “บิดาแห่งมังงะ” ผลงาน Astro Boy (1963) ของเขา วางรากฐานให้กับอนิเมะทีวีซีรีส์และรูปแบบการเล่าเรื่องที่มีเอกลักษณ์
วงการอนิเมะเริ่มเติบโต
ในทศวรรษต่อมา อนิเมะเติบโตทั้งในญี่ปุ่นและต่างประเทศ ด้วยแนวเรื่องที่หลากหลายและเทคนิคการสร้างที่พัฒนาอย่างต่อเนื่อง จนถึงยุค 1980–1990 อนิเมะกลายเป็นปรากฏการณ์ระดับโลก มีผลงานที่ทรงอิทธิพลอย่าง Akira, Dragon Ball และ Sailor Moon ที่ดึงดูดผู้ชมทั่วโลก
ก่อนยุคอนิเมชัน ญี่ปุ่นมีศิลปะการเล่าเรื่องผ่านภาพเคลื่อนไหวแบบดั้งเดิม เช่น utsushi-e (写し絵) หรือ “Magic lantern” ในศตวรรษที่ 19 ซึ่งอาจได้รับแรงบันดาลใจจาก phantasmagoria (การแสดงภาพหลอนเหนือจริงที่ใช้โคมไฟฉายภาพผีและปีศาจ) ของยุโรป เทคโนโลยีนี้เปิดทางให้ญี่ปุ่นพัฒนาสื่อภาพเคลื่อนไหว จนกลายเป็นอุตสาหกรรมอนิเมะที่เรารู้จักในปัจจุบัน
ในช่วงปลายทศวรรษ 1910 นักสร้างอนิเมชันรุ่นแรกอย่าง Oten Shimokawa, Jun’ichi Kouchi และ Seitarou Kitayama ได้วางรากฐานให้อุตสาหกรรมอนิเมะ พวกเขามักถูกขนานนามว่าเป็น “บิดาแห่งอนิเมะ” ต่อมาในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 อนิเมะถูกใช้เป็นสื่อโฆษณาชวนเชื่อ เช่น Momotarou no Umiwashi (1943) และ Momotarou: Umi no Shinpei (1945) ซึ่งถือเป็นภาพยนตร์อนิเมะยาวเรื่องแรก
อนิเมะเริ่มพัฒนาอย่างเห็นได้ชัด
ทศวรรษ 1970 เป็นช่วงที่อนิเมะเริ่มพัฒนาตัวตนอย่างชัดเจน โดยได้รับแรงบันดาลใจจากดิสนีย์และค่อย ๆ แยกจากอิทธิพลตะวันตก อนิเมะแนว mecha และ super robot เริ่มได้รับความนิยม เช่น Mazinger Z และ Lupin III ผู้กำกับชื่อดังอย่าง Hayao Miyazaki และ Mamoru Oshii ก็เริ่มสร้างชื่อเสียงในช่วงนี้ ขณะที่ Doraemon ซึ่งออกอากาศในปี 1979 กลายเป็นหนึ่งในอนิเมะที่ฉายยาวนานที่สุด
ยุดทองของอนิเมะ
ยุค 1980 อนิเมะเริ่มกลายเป็นกระแสหลักในญี่ปุ่น ความนิยมของซีรีส์อย่าง Gundam, Macross และ Dragon Ball ทำให้อุตสาหกรรมเติบโตขึ้น นอกจากนี้ Space Battleship Yamato และ Super Dimension Fortress Macross ยังสามารถเจาะตลาดตะวันตกในชื่อ Star Blazers และ Robotech ได้อีกด้วย!
ในช่วงปลายยุค 80 Akira (1988) สร้างปรากฏการณ์ระดับโลก ขณะที่ Spirited Away (2001) คว้ารางวัลออสการ์สาขาภาพยนตร์อนิเมชันยอดเยี่ยมเป็นเรื่องแรกของญี่ปุ่น ส่วน Innocence: Ghost in the Shell (2004) ได้รับเลือกให้ฉายในเทศกาลภาพยนตร์เมืองคานส์ แสดงให้เห็นถึงการยอมรับอนิเมะในเวทีนานาชาติ
ก่อนจะมีอนิเมะ
ก่อนที่อนิเมะจะเกิดขึ้น ญี่ปุ่นมีรูปแบบความบันเทิงที่เน้นการเล่าเรื่องและภาพ ซึ่งถือเป็นบรรพบุรุษของอนิเมะในปัจจุบัน โดยมี Emakimono (ม้วนกระดาษที่มีภาพประกอบ) และ Kagee (ศิลปการเล่นเงา) ที่ได้รับความนิยมในยุคต่าง ๆ สำหรับ Emakimono ซึ่งมีอายุย้อนกลับไปในศตวรรษที่ 11 นักเล่าเรื่องจะเปิดแผ่นภาพยาวจากขวาไปซ้าย เล่าเรื่องราวตามลำดับเวลาในลักษณะของภาพพาโนรามาที่เคลื่อนไหวได้
ในยุคเอโดะ Kagee (ศิลปการเล่นเงา) เป็นที่นิยม โดยมีต้นกำเนิดจากการแสดงของจีน ส่วน Magic lanterns จากเนเธอร์แลนด์ก็ได้รับความนิยมในศตวรรษที่ 18 เป็นเทคโนโลยีที่ทำให้การแสดงภาพเคลื่อนไหวมีชีวิตชีวา
Kamishibai (การแสดงกระดาษ) ก็ได้รับความนิยมตั้งแต่ศตวรรษที่ 12 และยังคงเป็นการแสดงที่มีชีวิตชีวาจนถึงช่วงปี 1930 โดยเฉพาะในโรงละครข้างถนน นอกจากนี้ หุ่นเชิดจากโรงละคร Bunraku และการพิมพ์ ukiyo-e ก็ถือเป็นบรรพบุรุษของตัวละครในอนิเมะที่มีเอกลักษณ์
สุดท้ายมังงะได้กลายเป็นแรงบันดาลใจสำคัญให้กับอนิเมะญี่ปุ่น โดยนักเขียนการ์ตูนในช่วงต้นศตวรรษที่ 20 อย่าง Kitazawa Rakuten และ Okamoto Ippei ได้นำเทคนิคของภาพยนตร์มาใช้ในงานการ์ตูนของพวกเขา จนทำให้การ์ตูนญี่ปุ่นมีอิทธิพลในวงการอนิเมะต่อมา
ต้นกำเนิดของอนิเมะ
จุดเริ่มต้นที่น่าตื่นเต้น
ย้อนกลับไปไกลถึงปี 1907 เลยทีเดียว! มีการค้นพบฟิล์มอนิเมชันสั้นๆ ที่ชื่อว่า Katsudou Shashin ซึ่งเป็นภาพเด็กชายในชุดกะลาสีเขียนตัวอักษรคันจิแล้วก็คำนับให้คนดู ฟิล์มนี้เก่าแก่มาก ๆ จนไม่รู้ว่าใครเป็นคนสร้าง แต่ก็ถือว่าเป็นอนิเมะญี่ปุ่นที่เก่าแก่ที่สุดเท่าที่เรารู้จักกัน
อนิเมชันจากต่างประเทศ
ในปี 1910 ก็มีอนิเมชันจากต่างประเทศเข้ามาฉายในญี่ปุ่น ชื่อว่า “Fushigi no Bourudo” แต่ก็ยังไม่แน่ใจว่าเคยฉายในโรงหนังจริง ๆ หรือเปล่า และในปี 1912 มีการฉายอนิเมชันเรื่อง Les Exploits de Feu Follet จาก Emile Cohl ถือว่าเป็นครั้งแรกที่มีการบันทึกไว้ว่ามีการฉายอนิเมชันฟิล์ม 2 มิติ ในโรงภาพยนต์ของญี่ปุ่น
แรงบันดาลใจจากตะวันตก
ช่วงนั้นอนิเมชันจากเยอรมนีก็เข้ามาตีตลาดญี่ปุ่นด้วย และต่อมาในปี 1914 อนิเมชันจากอเมริกาและยุโรปก็เริ่มเข้ามา ทำให้คนญี่ปุ่นเริ่มสนใจและอยากสร้างอนิเมชันของตัวเองบ้าง จนถือกำเนิดผู้บุกเบิก Junichi Kouchi และ Seitaro Kitayama สองคนนี้ได้รับการยกย่องว่าเป็น “บิดาแห่งอนิเมะ” เพราะเป็นผู้สร้างอนิเมชันชาวญี่ปุ่นรุ่นแรก ๆ ที่ได้รับแรงบันดาลใจจากอนิเมชันตะวันตก
อนิเมะเรื่องแรกของโลก คือเรื่องไหนกันแน่?
อนิเมชันที่ผลิตในช่วงเริ่มต้นของการ์ตูนญี่ปุ่นมีเพียงไม่กี่เรื่องที่ยังคงเหลือมาจนถึงปัจจุบัน สาเหตุที่ทำให้ฟิล์มเหล่านี้หายไปมีหลายปัจจัย โดยส่วนใหญ่เกี่ยวข้องกับเรื่องทางการค้า เพราะฟิล์มที่ฉายเสร็จแล้วจะถูกขายให้กับโรงภาพยนตร์ขนาดเล็กในประเทศ และบางครั้งฟิล์มเหล่านั้นจะถูกถอดและขายเป็นแผ่นหรือเฟรมเดียว ทำให้ฟิล์มต้นฉบับสูญหายไป
อนิเมชันเรื่องแรกที่ผลิตในญี่ปุ่นและยังคงเหลือมาจนถึงปัจจุบันคือ The Dull Sword ซึ่งออกฉายเมื่อวันที่ 30 มิถุนายน 1917 แต่ก็ยังมีการถกเถียงกันว่าเรื่องใดควรจะได้รับเกียรติเป็นเรื่องแรกที่เหลือมาจนถึงปัจจุบัน อย่างไรก็ตาม ฟิล์มเรื่อง Dekobou Shingachou: Meian no Shippai ที่ผลิตในช่วงเดือนกุมภาพันธ์ 1917 ได้รับการยืนยันว่าเป็นหนึ่งในอนิเมชันที่ผลิตในช่วงนั้น นอกจากนี้ ฟิล์มเรื่อง New Art Book of Tokobo: Imosuke’s Boar Hunt ยังถือเป็นฟิล์มอนิเมชันภายในประเทศเรื่องแรกที่ผลิตขึ้นอีกด้วย
บุคคลสำคัญในวงการอนิเมะ
- Oten Shimokawa นักการ์ตูนการเมืองสู่ผู้สร้างอนิเมะ
- Ōten Shimokawa เป็นนักการ์ตูนการเมืองและนักวาดการ์ตูนที่มีชื่อเสียงในยุคนั้น เขาได้รับโอกาสจาก Tenkatsu ให้มาสร้างอนิเมชัน แต่ด้วยปัญหาสุขภาพทำให้เขาสร้างอนิเมะสั้น ๆ ได้เพียง 5 เรื่องเท่านั้น หนึ่งในนั้นคือ “Imokawa Mukuzo Genkanban no Maki” (1917) หลังจากนั้น เขาก็กลับไปทำงานเดิมในฐานะนักการ์ตูนการเมือง
- Jun’ichi Kouchi ผู้มีพรสวรรค์ด้านเทคนิค
- Jun’ichi Kouchi เริ่มต้นในวงการการ์ตูนตั้งแต่ปี 1912 และในปี 1916 เขาได้รับโอกาสจาก Kobayashi Shokai ให้สร้างอนิเมชัน เขาได้รับการยกย่องว่าเป็นนักสร้างอนิเมชันที่มีความสามารถทางเทคนิคสูงที่สุดในญี่ปุ่นยุค 1910 ผลงานของเขามีประมาณ 15 เรื่อง
- Seitaro Kitayama ผู้บุกเบิกสตูดิโออนิเมชัน
- Seitaro Kitayama เป็นนักสร้างอนิเมชันที่ทำงานอิสระ ไม่ได้สังกัดบริษัทใหญ่ ๆ ต่อมา เขาได้ก่อตั้งสตูดิโออนิเมชันของตัวเองชื่อ Kitayama Eiga Seisakujo แต่สตูดิโอนี้ต้องปิดตัวลงเนื่องจากไม่ประสบความสำเร็จทางการค้า เขาใช้เทคนิคการวาดบนกระดานดำและกระดาษอนิเมชัน โดยมีหรือไม่มีพื้นหลังที่พิมพ์ไว้ล่วงหน้า
เป็นเรื่องน่าเสียดายที่ผลงานของนักสร้างอนิเมชันทั้งสามนี้ส่วนใหญ่ถูกทำลายไปหลังจากเหตุแผ่นดินไหวใหญ่ในคันโตในปี 1923 อย่างไรก็ตาม ผลงานของ Kitayama และ Kouchi รวมถึงอนิเมะThe Dull Sword 1917 และภาพยนตร์ Urashima Tarou 1918 ถูกพบในตลาดของเก่าในปี 2007 แต่ต่อมาได้มีการพิสูจน์ว่า Urashima Tarou ที่พบ เป็นภาพยนตร์ที่แตกต่างจากที่ Kitayama สร้างขึ้น และไม่สามารถนับว่าเป็นผลงานของเขาได้จนถึงปัจจุบัน
สรุปส่งท้าย
ประวัติศาสตร์อนิเมะย้อนกลับไปถึงปี 1907 ในช่วงเวลานี้ ศิลปินชาวญี่ปุ่นหลายคนได้รับอิทธิพลจากอนิเมชันตะวันตก และตัดสินใจสร้างเนื้อหาที่เป็นเอกลักษณ์ของญี่ปุ่นโดยเฉพาะ ซึ่งเป็นเรื่องยากมาก เพราะวัสดุมีราคาแพง และญี่ปุ่นต้องเผชิญกับวิกฤตเศรษฐกิจหลายครั้งเนื่องจากภัยธรรมชาติ และต่อมาเพราะสงครามโลกครั้งที่ 2
ในทศวรรษ 1940 ญี่ปุ่นได้เปิดตัวภาพยนตร์อนิเมชันเรื่องแรกที่ได้รับการสนับสนุนจากรัฐบาล เมื่อสงครามสิ้นสุดลง หลายปีต่อมา มังงะ (การ์ตูนญี่ปุ่น) ถูกเผยแพร่สู่ประชาชน ซึ่งทำหน้าที่เป็นสิ่งเบี่ยงเบนความสนใจจากความเป็นจริงอันโหดร้ายที่ชาวญี่ปุ่นต้องเผชิญหลังสงคราม
ปัจจุบัน มีอนิเมะมากมายหลายเรื่องที่มุ่งเป้าไปที่ผู้ชมทุกประเภท และได้เติบโตจนกลายเป็นหนึ่งในผลิตภัณฑ์ส่งออกที่สำคัญที่สุดสำหรับเศรษฐกิจญี่ปุ่น ลักษณะของอนิเมะคือการมีโครงเรื่องที่ให้ความรู้สึกสมจริง เต็มไปด้วยอารมณ์และดราม่า ในบางกรณี มีการใช้การพูดเกินจริงอย่างมากในการกระทำของตัวละคร อนิเมะทั่วไปมักจะมีตัวละครที่มีดวงตาขนาดใหญ่ รูปไข่ ทรงผมที่แปลกประหลาด และร่างกายที่เหมือนมนุษย์มาก
ไม่ควรมองว่าอนิเมะเป็นเพียงความบันเทิงสำหรับเด็ก แต่ในทางตรงกันข้าม ส่วนใหญ่มีเป้าหมายสำหรับผู้ชมที่เป็นผู้ใหญ่ มีบริษัทอนิเมะที่สามารถสร้างเนื้อหาที่ตอบสนองความต้องการของผู้ชมทั้งสองกลุ่มได้
ก็จบกันไปแล้วกับ อนิเมะเรื่องแรกของโลก ถึงจะยังไม่แน่ชัดว่าจะเป็นอนิเมะเรื่องแรกของโลกจริง ๆ หรือเปล่า แต่ดูจากช่วงเวลาและองค์ประกอบหลาย ๆ อย่างก็คงปฎิเสธไม่ได้ แม้จะเป็นอนิเมชันสั้น ๆ ที่เต็มไปด้วยเสน่ห์และความเรียบง่าย แต่กลับเป็นการปูทางให้กับการเติบโตของวงการอนิเมะที่ยิ่งใหญ่ในปัจจุบันเลย
ข้อมูลจาก : en.wikipedia.org, japancitytour.com, th.wikipedia.org
ติดตามดูอนิเมะถูกลิขสิทธิ์ ได้ที่นี่ Online Station
